Ágætu fornleifavinir!

Starfsmenn okkar eru þessa dagana á Suðurlandi að rannsaka eyðibýli í tengslum við Rannís verkefnið 'Eyðibyggðir miðalda.' Verkefnið hefur sér Facebook síðu og við mælum með að fylgja henni til að fá fréttir af rannsókninni. Þar verður greint frá öllu því áhugaverða sem kemur fram úr vettvangsrannsóknum verkefnisins, auk þess sem gerðar eru ítarlegar landshátta- og sagnfræðigreinar í landupplýsingakerfi, og munu fréttir af þeim birtast þar.

Síðan er sannkallaður fjarsjóður fyrir áhugafólk um eyðibyggðir á Íslandi!

Gamlar samgönguminjar sjást víða um land og án efa eru þær umfangsmesti minjaflokkur hérlendis í kílómetrum talið. Einn minjaflokkur sem fellur undir samgönguminjar eru vörður en víða má sjá slík mannvirki nærri gömlum þjóðleiðum. Vörður eru margvíslegar að gerð, stærð og lögun enda sennilega algengustu fornleifar á Íslandi. Sumar eru einfaldar og helst gerðar með þeim hætti að setja einn stein upp á annan og síðan koll af kolli. Aðrar eru umfangsmeiri, mörgum steinum raðað saman í þyrpingu, helst hellusteinum, síðan hverju steinalaginu ofan á annað, þar til komin var myndarleg varða. Slíkar vandlega hlaðnar vörður gátu staðið um tugi ára, án þess að haggast, og jafnvel öld fram af öld. Á sumum hverjum eru innbyggðir stefnuvísar. Einn steinn stendur út úr þeim og bendir á næstu vörðu. Önnur gerð vegvísa eru göt sem eru notuð til að vísa út frá. Algera sérstöðu hafa beinakerlingar, vörður sem víða má finna við forna alfaravegi en þær þekktustu eru kerlingarnar á Kaldadal, Stóra-Sandi og við Kjalveg. Bæði voru þær vegvísar og höfðu skemmtanagildi, vísum eða skilaboðum var stungið þar inn í beinleggi fyrir aðra vegfarendur. Elstu vísurnar sem enn þekkjast eru frá lokum 17. aldar sem gefur til kynna að einhverjar alfaraleiðir hafi verið varðaðar á þeim tíma. Vísan hér neðar var birt í grein í tímaritinu Blöndu 2 sem kom út 1921-1923 og gefur til kynna að beinakerling hafi verið á Mýrdalssandi en ekki vitað hvar hún var staðsett.

„Kerling ein á kletti sat,
Kötlusands á stræti,
vísað mönnum veginn gat,
var þó kyrr í sæti.“