Sum af þeim verkefnum sem fornleifafræðingar taka að sér eru nátengd framkvæmdum af ýmsum toga. Fornleifaskráning er t.d. unnin vegna áætlana um vindmyllur, sumarbústaðabyggð, uppbyggingu í þéttbýli, skógrækt og vegagerð, svo eitthvað sé nefnt. Í slíkum tilfellum eru þau svæði sem undir eru í framkvæmdum tekin út með tilliti til fornleifa og kannað hvaða áhrif framkvæmdirnar kunna að hafa á minjar innan svæðis. Í mörgum tilfellum þar sem framkvæmdir eru ráðgerðar í nágrenni minja er hægt að hlífa fornleifum við raski, t.d. með því að merkja þær, eða hnika til framkvæmdum. Þar sem slíkt er ekki hægt reynist stundum nauðsynlegt að kanna fornleifarnar með könnunarskurðum eða uppgrefti. Í vor hefur Fornleifastofnun unnið ýmsar rannsóknir tengdar framkvæmdum, t.d. vegna lagnaframkvæmda, nýbygginga, skógræktar, uppbyggingar á hótelstarfsemi og vegagerðar.

Á hverju ári koma fjölmargir gripir í ljós í þeim fornleifarannsóknum sem Fornleifastofnun Íslands stundar. Fyrstu gripir sumarsins eru þegar teknir að tínast í hús, en á síðasta ári fundust um 5000 gripir á 15 rannsóknarstöðum og er þá ótalinn mikill fjöldi dýrabeina sem einnig fundust við uppgreftina. Töluverður munur er á fjölda funda gripa milli staða, í sumum rannsóknum finnast engir gripir en við aðrar koma þeir upp úr jörðu í þúsundatali; sem dæmi má nefna að um 4000 af gripum ársins 2023 komu úr einni rannsókn, á Vesturbúðarhól á Eyrarbakka. Að vettvangsvinnu sumarsins lokinni tekur við úrvinnsla að hausti en alla gripina og beinin þarf að hreinsa, skrá og pakka í viðeigandi umbúðir eftir því úr hvaða efni þeir eru svo að þeir varðveitist sem best. Til að mynda eru málmgripir settir í loftþéttar umbúðir með silikageli til að halda rakastigi sem lægstu meðan lífrænir gripir, s.s. viður og bein, eru hafðir í götuðum fundapokum í pappakössum til að halda góðu loftflæði um gripina. Sérfræðingar sjá um að greina gripina en sumir þeirra eru of illa farnir eftir langa veru í jörðu til að greina megi nokkuð annað en efni þeirra. Í öðrum tilvikum má úrskurða um nákvæman upprunastað eða framleiðsluár. Samanlagt veita gripir sem finnast við fornleifauppgröft mikilvæga innsýn í þær minjar sem grafnar eru, t.d. um aldur mannvirstarlagsins sem þeir fundust í en gripirnir geta líka gefið vísbendingar um daglegt líf, viðskiptasambönd við umheimin og handverkshefðir. Að rannsóknum loknum verða allir fundirnir afhentir Þjóðminjasafni Íslands til langtímavarðveislu.