Rannsókn á manngerðum hellum í Odda verður fram haldið í sumar en verkefnið hlaut áframhaldandi styrk úr Fornminjasjóði í ár. Markmið rannsóknarinnar er að grafa út annan af tveimur gríðarstórum, hrundum hellum sem eru syðst í túninu í Odda. Í fyrrasumar kom óvænt í ljós stórt, torfhlaðið hús í hellistóftinni sem virðist vera af fjósi. Það var líklega byggt á tímabilinu 1158-1250 en komið úr notkun seint á 15. öld. Til þess að hægt sé að komast í að grafa upp hrunda hellinn þarf að ljúka við að rannsaka þetta nýfundna hús en það er ekki síður áhugavert rannsóknarefni. Framan við það er gryfja, safnþró fyrir mykju, en neðst í henni fannst hrossgröf sem bendir til einhvers konar fórnarathafnar í tengslum við byggingu hússins og gerð gryfjunnar. Eru mörg önnur dæmi um dýrabeinafundi í hellakerfinu í Odda sem hafa verið túlkuð sem fórnir. Hellarannsóknin í Odda mun veita upplýsingar um elstu gerð manngerðra hella hér á landi, hvernig farið var að þegar þeir voru fyrst grafnir út, hvernig hellagerðin og notkun hellanna þróaðist í tímans rás og til hvers þessi gríðarlega stóru mannvirki í Odda voru notuð.

Sumarið 2023 fór fram fornleifaskráning í Náttfaravíkum, afskekktri og harðbýlli sveit við Skjálfanda þar sem stutt var á góð fiskimið. Útræði var forsenda þess að fólk gat sest að á þessu svæði en einnig var legið við í veri og voru verbúðir í Naustavík, Skálavík og í Rauðuvík. Engar verminjar sjást í tveimur fyrstnefndu víkunum en í Rauðuvík má enn greina leifar af verbúðum. Örnefnaskrá fyrir svæðið greinir frá allt að 18 tóftum af sjóbúðum á sjávarbakkanum en þegar fornleifaskráning var unnin fundust aðeins sex tóftir á svæðinu og er ljóst að mjög virkt landbrot er á þessum slóðum. Með samanburði á gömlum loftmyndum má sjá að allt að 20 m hafa brotnað af undirlendinu framan við minjarnar í Rauðuvík á síðustu 30 árum og því ljóst að nú eru að verða síðustu forvöð til þess að fá afla upplýsinga um þessar merkilegu verminjarnar sem virðast einu minjarnar af þessu tagi á allri strandlínunni frá Eyjafirði að Skjálfanda. Í vor fékkst styrkur úr Fornminjasjóði til að gera forkönnun á svæðinu. Farið verður á vettvang í júlí og er stefnt að því að beita ýmsum aðferðum til að afla sem ítarlegastra upplýsinga um svæðið á sem skemmstum tíma. Rofsnið í tóftir verða hreinsuð upp og teiknuð og rofbakkarnir í kringum tóftirnar einnig kannaðir í leit að mannvist. Að auki verður leitað að mannvist á sjávarbakkanum með kjarnabor. Stefnt er að því að taka sýni úr gjóskulögum eða til C14 greiningar til að freista þess að aldursgreina minjarnar. Niðurstöður rannsókna sumarsins verða svo notaðar til að kanna fýsileika þess að vinna frekari rannsóknir á svæðinu á næstu árum.

Rannsóknir undir hatti Seljaverkefnisins halda áfram í ár en þær voru styrktar af Rannís til þriggja ára. Verkefnið er samstarfsverkefni Fornleifastofnunar, Háskóla Íslands og Stofnunar Vilhjálms Stefánssonar. Rannsóknin er margþætt og þverfagleg og innan ramma hennar eru m.a. sagnfræðileg, fornvistfræðileg og fornleifafræðileg viðfangsefni. Mikilvægur hluti rannsóknarinnar snýr að því að skoða landshætti selja og hafa verið greindar landfræðilegar upplýsingar um allt að 2000 sel sem mun auka þekkingu okkar á landnýtingu fyrri alda. Í verkefninu hefur einnig verið aflað nýrra upplýsinga um aldur og eðli seljabúskapar með töku könnunarskurða og borkjarna. Samhliða því hefur verkið tekinn fjöldi sýna til þess að varpa skýrari ljósi á seljabúskapinn, t.d. örformgerðarsýni til að greina nákvæmlega eðli og samsetningu gólflaga og sýni til að greina skordýr í gólflögum. Allt þetta mun auka skilning okkar á nýtingu rýma og starfssemi í seljum. Einn angi Seljaverkefnisins snýr að greiningu á forn-DNA á völdum seljum, en verkefnið hlaut styrk úr Fornminjasjóði 2023 og 2024. Forn-DNA má nýta til þess að bera kennsl á ummerki ólíkra dýrategunda í jarðlögum og vonir standa til að greiningin gefi vísbendingar um skepnuhald í seljum á mismunandi tímabilum Íslandssögunnar. Niðurstöður seljaverkefnisins verða kynntar með margvíslegum hætti t.d. með ritun kafla og greina í alþjóðleg tímarit og en einnig á ráðstefnum, líkt á alþjóðlegri ráðstefnu um landsháttafornleifafræði á Spáni í júní.